Tuyến yên là một cơ quan vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển chiều cao của cơ thể. Nó chịu trách nhiệm sản xuất và tiết ra hormone tăng trưởng (Growth hormone – GH) có vai trò quyết định đến sự phát triển chiều cao của chúng ta. Khi tuyến yên gặp vấn đề và không thể sản xuất đủ hormone tăng trưởng, nguy cơ thấp lùn ở trẻ em trở nên rất cao. Hãy cùng tìm hiểu về tuyến yên và vai trò quan trọng của nó thông qua bài viết dưới đây, được đăng trên trang Để ba mẹ tự làm.
Tuyến yên là gì?
Tuyến yên là một tuyến nội tiết (sản xuất hormone), là một phần quan trọng của một hệ thống tín hiệu đặc biệt, giúp điều hòa nhiều chức năng khác nhau của cơ thể. Đây là một tuyến nội tiết giúp kiểm soát chức năng của cơ thể bằng cách phóng thích các hormone vào máu. Sau đó các hormone được vận chuyển trong máu để đến các cơ quan đích. Khi đến các cơ quan đích, chúng sẽ phóng thích một hormone thứ hai.
Tuyến yên thường được gọi là tuyến nội tiết trung ương bởi nó kiểm soát nhiều tuyến tiết hormone khác như buồng trứng, tuyến thượng thận và tinh hoàn.
Tuyến yên được tìm thấy ở nền sọ, phía sau mũi, có kích thước bằng khoảng hạt đậu. Tuyến yên rất gần với một phần khác của não bộ, được gọi là vùng dưới đồi. Nó được chia thành 2 phần (thùy) chính: Tuyến yên trước (ở phía trước) và tuyến yên sau (ở phía sau). Hai phần này sẽ phóng thích tiết nội tiết tố khác nhau nhắm đến các cơ quan đích khác nhau của cơ thể.
Vai trò của tuyến yên đối với sự phát triển chiều cao?
Để đáp ứng với những hoạt động và môi trường xung quanh, cơ thể sẽ có những hệ thống đặc biệt theo dõi liên tục các thay đổi này và các chức năng sống quan trọng khác. Theo đó, những hệ thống này không phải chỉ giám sát, mà còn đáp ứng với biến đổi và giúp cơ thể khôi phục lại sự cân bằng. Một trong những hệ thống đó là vùng dưới đồi và tuyến yên.
Vùng dưới đồi nhận thông tin từ nhiều nguồn về các chức năng cơ bản của cơ thể và kiểm soát tuyến yên. Để làm được điều này, vùng dưới đồi sử dụng hormone riêng của nó để liên lạc với tuyến yên, để cho tuyến yên sản xuất ra một hoặc nhiều hormone khác. Các hormone sản xuất bởi tuyến yên sẽ được phóng thích vào máu, nhờ đó được vận chuyển đến các tuyến nội tiết khác như tuyến giáp.
Đối với quá trình phát triển chiều cao, tuyến yên sẽ tiết ra hormone tăng trưởng GH, đi đến cơ quan đích là sụn, kích thích tăng sinh, để quá trình tạo xương từ sụn diễn ra liên tục, tăng chiều cao tối ưu. Khi hormone tăng trưởng GH tiết ra càng nhiều thì cơ hội cao lên của trẻ càng lớn, giúp tận dụng hết tiềm năng di truyền, tăng chiều dài của xương hiệu quả. Ngoài ra, khi tuyến yên tiết ra hormone tăng trưởng còn giúp kiểm soát khối lượng cơ bắp và mỡ trong cơ thể, đồng thời chữa lành vết thương và tăng cường hệ miễn dịch. Đây là những yếu tố “cần” cho quá trình phát triển chiều cao hiệu quả.
Tuyến yên không sản sinh hormone tăng trưởng gây hậu quả gì?
Theo các bác sĩ chuyên khoa, nếu tuyến yên không sản sinh hormone tăng trưởng sẽ gây hậu quả rất lớn đối với quá trình phát triển của trẻ, đặc biệt là trong quá trình phát triển chiều cao và hình thành giới tính.
Về vấn đề phát triển chiều cao:
Khi tuyến yên không sản sinh hormone tăng trưởng, có nghĩa là trẻ sẽ bị thiếu hormone tăng trưởng. Khi bị thiếu hormone tăng trưởng, trẻ sẽ chậm tăng trưởng chiều cao. Hậu quả là trẻ sẽ bị lùn so với các bạn cùng lứa và nếu không được chẩn đoán, điều trị kịp thời. Theo thời gian, sự chênh lệch về chiều cao sẽ ngày càng nhiều, gây nên tâm lý mất tự tin khi trẻ ở độ tuổi trưởng thành, khó hòa nhập tập thể.
Về vấn đề phát triển giới tính
Do hormone tăng trưởng GH có chức năng kích thích cơ thể dài ra và lớn lên, đồng nó cũng kích thích sự to ra và chế tiết hormon sinh dục của các cơ quan sinh sản. Vì thế, khi tuyến yên không sản sinh hormone tăng trưởng thì biểu hiện điển hình của bệnh là đứa trẻ không lớn, cứ mãi là trẻ con và không có khả năng sinh con. Do đó, người bệnh lúc nào cũng thấp bé, nhẹ cân và không thấy các biểu hiện giới tính. Nếu không được chữa trị kịp thời thì bệnh nhân sẽ không phát triển, trưởng thành.
Ngoài biểu hiện về chiều cao và sự bất thường của chất lượng cơ quan sinh dục thì người bệnh hiếm có biểu hiện nào khác. Chỉ có một số trường hợp rất ít, có thể gặp phải tình trạng nhìn đôi (nhìn một thành hai), nhìn mờ, đau đầu, váng đầu, buồn nôn, nôn không rõ nguyên nhân.
Khi tuyến yên không sản sinh hormone tăng trưởng cần được phát hiện càng sớm càng tốt. Để khắc phục tình trạng này có 2 cách phẫu thuật cắt u não, trả lại không gian bình thường cho tuyến yên phát triển và giúp cơ thể tiết đủ hormone tăng trưởng GH. Nếu tuyến yên bị hỏng và mất chức năng thì cần kịp thời bổ sung hormon GH từ bên ngoài để kích thích chiều cao phát triển cho phép, đủ sức bật lên vươn tới dậy thì. Nếu phát hiện muộn tình trạng tuyến yên không sản sinh hormone tăng trưởng sau 13 tuổi, lúc này khi trẻ đã bước qua độ tuổi dậy thì thì không thể nào cứu chữa được, không thể trả lại tuổi dậy thì cho đứa trẻ.
Làm sao để kích thích tuyến yên sản sinh hormone tăng trưởng?
Nhiều nghiên cứu cho thấy, chiều cao của con người ảnh hưởng bởi các yếu tố dinh dưỡng (32%), di truyền (23%), rèn luyện thể lực (20%)… Đây cũng là những yếu tố tác động rất lớn đến tuyến yên để sản sinh hormone tăng trưởng GH.
+ Ngủ ngon và đủ giấc: Trên thực tế, quá trình giải phóng hormone tăng trưởng GH diễn ra trong suốt cả ngày, đặc biệt vào giấc ngủ đêm thì GH tiết ra nhiều hơn 4 lần so với lúc thức. Đỉnh điểm là trong khoảng thời gian từ 10h đêm đến 3h sáng là lượng hormone tăng trưởng GH tiết ra nhiều nhất. Vì thế các chuyên gia khuyên rằng trẻ cần được tập thói quen ngủ sớm trước 10h đêm, hạn chế hoạt động mạnh hoặc ăn quá no trước khi ngủ… để đảm bảo chất lượng giấc ngủ tốt nhất và có thể tiết ra được lượng hormone GH nhiều nhất.
+ Dinh dưỡng: Để thúc đẩy hệ xương phát triển, tăng chiều cao, chế độ dinh dưỡng của trẻ cần cung cấp đầy đủ nguyên liệu cho quá trình tạo xương, nên các bậc phụ huynh cần ưu tiên bổ sung các thực phẩm giàu Canxi, magiê, phospho, vitamin D, vitamin K2… cho trẻ.
Đặc biệt là cần bổ sung lượng vitamin D đầy đủ. Bởi các nhà nghiên cứu tại Đại học Genova của Ý đã phát hiện ra rằng vitamin D làm tăng sản sinh hormone tăng trưởng GH. Bên cạnh đó nó cũng làm tăng thụ thể IGF-1 – yếu tố có chức năng điều khiển tăng trưởng của cơ thể. Hơn nữa, khi thiếu vitamin D và Canxi sẽ làm ảnh hưởng đến giấc ngủ sâu và việc tăng tiết của hormone tăng trưởng GH. Vì thế, việc bổ sung vitamin D và Canxi hàng ngày là cần thiết để giúp trẻ ngủ ngon hơn và kích thích các yếu tố tăng trưởng hoạt động tốt hơn.
+ Tập thể dục thường xuyên: Luyện tập thể dục thể thao với cường độ cao, kéo dài 90-120 phút/ngày có thể làm tăng hormone tăng trưởng lên 3 lần, toàn bộ cơ thể phát triển, trong đó có chiều cao. Những bộ môn thể thao giúp tăng chiều cao như xà đơn, tập cuộn người, chạy nước rút, đạp xe, bơi… là những cách tập luyện giúp hormone tăng trưởng tiết ra mạnh nếu kiên trì thực hiện đều đặn thường xuyên.
Ngoài ra, các bậc phụ huynh cần hạn chế lượng đường trong chế độ ăn hàng ngày của trẻ bởi ăn quá nhiều đường sẽ làm tăng insulin có thể làm giảm hoạt động tiết ra hormone tăng trưởng GH của tuyến yên.
Trên đây là một số thông tin mà Debametulam muốn chia sẻ đến bạn để giúp bạn hiểu hơn về tác động của tuyến yên đối với quá trình tăng trưởng và phát triển chiều cao của trẻ. Hy vọng những thông tin này sẽ hữu ích cho các mẹ trong việc cải thiện chiều cao cho trẻ nhé
